Στραβίνσκι, Ιγκόρ Φιοντόροβιτς

Ρώσος συνθέτης (Οράνιενμπαουμ, Πετρούπολη 1882 – Νέα Υόρκη 1971). Αφού άρχισε νομικές σπουδές σύμφωνα με τη θέληση του πατέρα του, του βαθύφωνου Φιοντόρ Σ. (1843-1902), που εργαζόταν στο Αυτοκρατορικό θέατρο της Πετρούπολης άρχισε το 1903, μετά τον θάνατο του πατέρα του, μεθοδικά τις μουσικές του σπουδές, που άλλωστε δεν τις είχε διακόψει ποτέ. Μαθητής του Ρίμσκι - Κόρσακοφ, έως τον θάνατο του τελευταίου, το 1908, συνέθεσε, τον ίδιο χρόνο, για τον γάμο της κόρης του Ρίμσκι - Κόρσακοφ, την ορχηστρική φαντασία Πυροτεχνήματα, που ήταν και το αποκορύφωμα της πρώτης αυτής περιόδου της διαμόρφωσης και της δημιουργίας του. Με την ενθάρρυνση του Ντιαγκίλεφ, ο Σ. αποκάλυψε γρήγορα τη μεγαλοφυΐα του με τη μουσική για το Πουλί της φωτιάς, μπαλέτο που σημείωσε εξαιρετική επιτυχία στο Παρίσι το 1910. Τον επόμενο χρόνο ο Πετρούσκα και το 1913 η Ιεροτελεστία της άνοιξης επέβαλαν την τέχνη του Σ., που αποκαλύφτηκε σε όλη την εξαιρετική πρωτοτυπία της για να γίνει η βάση όλης της κατοπινής εξέλιξης των μουσικών πειραματισμών του πρώτου μισού του 20ού αι. Η παραδοσιακή μορφή της αρμονίας ανατράπηκε με τη χρησιμοποίηση της πολυτονικότητας, ενώ η ειδική χρησιμοποίηση των οργάνων (διακρινόταν στην πρώτη εκτέλεση ο ήχος του φαγκότου, με το οποίο αρχίζει Η Ιεροτελεστία της άνοιξης), το ευμετάβλητο και η διεισδυτική βιαιότητα του ρυθμού έδιναν στη μουσική του Σ. τον απόηχο κάποιας μεγαλειώδους «βαρβαρικής» θύελλας. Τα χαρακτηριστικά αυτά της τέχνης του Σ., που συνήθως αποκαλύπτονται μόνο στις πρώτες συνθέσεις του, αποτελούν στην πραγματικότητα την ενοποιό ουσία όλου του δημιουργικού του έργου. Ο Σ. πραγματικά δεν εγκατάλειψε ποτέ την αρχική εκφραστική βιαιότητα, αν και την απάλυνε σε πιο περίτεχνη ηχητικότητα ή με την παρεμβολή μικρότερων οργανικών συγκροτημάτων. Οι εξωτερικές δηλαδή δομές της μουσικής του άφησαν άθικτη τη ρωσική ψυχή του. Αυτό διακρίνεται περισσότερο στις συνθέσεις που χαρακτηρίζουν καλύτερα την καλλιτεχνική του ζωή: στο μελόδραμα Το αηδόνι (1914), στην Ιστορία του στρατιώτη (1918), ιστορία για αφήγηση και όργανα, στην Αλεπού (1922), ζωηρό χορό με τραγούδι, στο κωμικό μελόδραμα Μαύρα (1922) και στο μπαλέτο Οι γάμοι (1923), σύνθεση με εξαιρετική ηχητική υποβλητικότητα για σολίστες και χορωδία, που υποστηρίζονται από τέσσερα πιάνα και κρουστά. Η ενότητα του ύφους δε λείπει ούτε από τα έργα που πολλές φορές φαίνονται να ξαναγυρίζουν σε εκλεκτικές, κλασικές ή νεοκλασικές, αντιλήψεις, όπως συμβαίνει με το ορατόριο Οιδίπους τύραννος (1927), τα μπαλέτα Πουλτσινέλα (1920) και Απόλλων μουσηγέτης (1928), τα μελοδράματα Περσεφόνη (1934) και Ορφέας (1948). Έφυγε από τη Ρωσία το 1914 και έζησε στην Ελβετία, στο Παρίσι και, κατά τη διάρκεια του B’ Παγκόσμιου πόλεμου, στις ΗΠΑ (το 1945 πήρε την αμερικανική υπηκοότητα). Ιδιαίτερη σημασία έχει στο έργο του η θρησκευτική διάθεση που εκφράστηκε στη Συμφωνία των Ψαλμών (1930), συνεχίστηκε στη Λειτουργία για χορωδία και δέκα όργανα (1948), υπογραμμίστηκε από σελίδες χορικών και διατηρήθηκε, αν και προσαρμοσμένη στους δωδεκαφωνικούς πειραματισμούς, στον Ιερό ύμνο προς τιμήν του ονόματος του Αγίου Μάρκου (1956), και τον Αβραάμ και Ισαάκ (1963). Στα έργα αυτά όπως και σε άλλα παλιότερα (Στη μνήμη του Ντίλαν Τόμας, 1954) και πλησιέστερα προς την τελευταία περίοδο του συνθέτη (Ελεγείο για τον Κένεντυ, 1963) μένει ανάγλυφη η αρχική διάθεση του ύφους του. Στην παραγωγή του συνθέτη ανήκουν ακόμα ο Οθέλλος (1923), η Συμφωνία σε τρία μέρη (1945), Η ζωή του γλεντζέ (1951), το Σετίμινο (1953). Το 1935 δημοσίευσε στο Παρίσι δυο τόμους από τα Χρονικά της ζωής μου και το 1945 την Ποιητική μουσική. Ο γιος του Σουλίμα (Λοζάνη 1910) είχε αποχτήσει πριν από τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο μεγάλη φήμη ως πιανίστας και συχνά εμφανίστηκε σε «ντούο» μαζί με τον πατέρα του, φήμη που, ωστόσο, υπήρξε εφήμερη. Ο Ιγκόρ Στραβίνσκι: σκίτσο του Πάμπλο Πικάσο. Ένα σχέδιο της Ναταλίας Γκοντσάροβα για το μπαλέτο του Στραβίνσκι «Πουλί της φωτιάς», σε μια νέα έκδοση των Ρωσικών Μπαλέτων του Ντιαγκίλεφ (1926). Σκηνή από την «Ιστορία του στρατιώτη» (1918), μπαλέτο με μουσική του Στραβίνσκι, βασισμένο σε κείμενο του Ελβετού συγγραφέα Κ.Φ. Ραμίζ.